Istorijski značaj nastanka stočnog pasoša u Srbiji

REZIME

Neki putnici su srednjovekovnu Srbiju opisali kao divlju zemlju, dok su drugi, kao što je Adam Giom, pohvalili srpsku zemlju (Regnum Rasciae), njeno bogatstvo i lepotu. Stočarstvo je bilo glavno bogatstvo.

Trgovina i industrija na Balkanu, u Srednjem veku, bila je uglavnom u rukama italijanskih državica. 

Krajem XIII i početkom XIV veka Dubrovčani su imali svoje konzule u većim trgovačkim centrima po Srbiji. Postojao je i „consulgeneralis“ koji je postavljen za celu zemlju. Najstariji srpski trgovački centar bio je grad Brskovo na Tari. U XIV i XV veku Brskovo gubi svoj značaj i pojavljuju se trgovački centri u Prizrenu, Rudniku, Skoplju, NovomBrdu, Tetovu, Prijepolju i u Prištini. Tek pod despotom Stevanom Lazarevićem, Beograd postaje važan trgovački centar.

Goveda su uglavnom služila u obradi zemlje i za vuču, ali su imala značajno mesto i u izvoznoj trgovini. U Prizrenskoj povelji govori se da su Vlasi bili dužni da daju Arhanđelskom manastiru godišnje po 3 goveđe kože. Kože otkupljivane u Srbiji, Dubrovčani su izvozili u italijanske državice, naročito u Mletke. Godine 1574. je bilo izveženo iz Dubrovnika u Mletke samo sa jednom teretnom lađom: 14.507 goveđih; i 3.999 bivoljih koža i 100 bala vune. Osim ovoga u Srbiji su otkupljivali kože od vukova, kuna, lisica, risova i zečeva.

Pod Turcima, trgovina stokom je opala. Stanovništvo je moralo da plaća sultanu i veliki danak u novcu. Stoka se razboljevala zbog loših uslova držanja i zaraza. Jednostavno, narod se osiromašio. Da bi zadovoljili sultana, Srbija je tražila mogućnosti u razvoju rudarstva.

Najveći neprijatelj stočarstva kroz ceo srednji vek bile su zaraze i glad. Oba ova zla dolazila su zajedno i ona su uvek pratila sve ratove i bune. Goveđa kuga je stalno vladala u azijskim predelima Turske Imperije. Može se smatrati da su Turci bili njeni glavni raznosivači kako za naše krajeve, isto tako i za južnu Evropu. Jedan od najstarijih pomena o goveđoj kugi u Srbiji potiče iz 1601. godine. U jednom kratkom zapisu samo se na kratko beleži: „V leto 1601 pogibelj govedama“. Ovaj zapis je nastao u periodu kada su narodi ovog kraja dizali ustanke protiv Turaka.

Marija Terezija (1740-1780) je donela važniju odluku za suzbijanje ove bolesti. Dala je saglasnost za lekare da se više bave ovom bolešću.Trgovina mesa i i životinja bila je dozvoljena  samo ako su životinje  imale stočni pasoš. Dala je dozvolu, da kao u Lionu  (1762), osnuju veterinarsku školu u Beču ( 1777) koja je prethodno bila potkivačka škola (1763). Od tada, lekari  samo mogu da pregledaju stoku, ako pre polože ispite veterinarske škole.
Od 1819. godine trgovinom se mogao baviti samo onaj kome je to knez Miloš odobrio. U početku je on izdavao samo pasoše i „objavljenije“ – dozvolu za kupovinu stoke. Izdavao je odobrenje za trgovinu, na osnovu kojih su nahijski sudovi, po prethodnoj naplati takse, izdavali trgovcima stočne pasoše.

Zakonom o uređenju veterinarstva iz 1888. godine, detaljno je opisan postupak izdavanja i baratanje sa stočnim pasošima. Stočni pasoši  imali su funkcije: dokaz o vlasništvu,dokaz o zdravlju stoke i fiskalnu ulogu – putem taksi prikupljana su sredstva za unapređenje veterinarske službe. U paragrafu 7 Zakona o uređenju veterinarstva iz 1888. godine sledeće piše: „Marvenska putnica jeste javna isprava i dokazuje vlasništvo, ona posvjedočuje zdravlje životinje i služi u prometu sa životinjama kao dokaz da je za dotični slučaj kontrola obavljena.“

Zahvanjujući stočnim bolestima, čovek se opredelio u selekciji životinja. Samo one životinje je smeo da vodi na vašare koje su bile u dobroj kondiciji. Od ovih životinja su nastala priplodna grla, koja su dala potomstva boljih osobina od roditelja.

Ključne reči: stočna trgovina, zarazne bolesti, stočni pasoš

REZULTATI ISTRAŽIVANJA

Neki putnici su srednjovekovnu Srbiju opisali kao divlju zemlju, dok su drugi, kao što je Adam Giom, pohvalili srpsku zemlju (regnum Rasciae), njeno bogatstvo i lepotu. Konstantin Filozof o Srbiji piše: "... obilje hrane, .... bujna vegetacija, bogata u drvetu,  bogata ribama i svim što vam je potrebno ... ".Srbija je zaista bogata zemlja. Stočarstvo je bilo glavno bogatstvo.

Trgovina i industrija na Balkanu, u Srednjem veku, bila je uglavnom u rukama italijanskih državica. Posrednu trgovinu između italijanskih državica i Srbije vodili su gradovi na istočnoj obali Jadranskog mora, među kojima je Dubrovnik bio na prvom mestu i na jugu gradovi Bar i Kotor. Bar i Kotor bili su dugi niz vekova u sastavu srpske države, posle čije su propasti potpali pod Mletke (Bar 1441.g, a Kotor 1420.g.).

Godine 1186. Nemanja je izdao Dubrovčanima povelju kojom im je bila dozvoljena slobodna trgovina po celoj Srbiji. Odnos sa Dubrovnikom je bio uvek otvoren. To dokazuju i ugovori Stefana Prvovenčanog (1205.g.), Vladislava (1235.g.) i Stefana Uroša II (1253 -1254.g.), sa Dubrovnikom. Ugovorom između Dušana i Dubrovnika iz godine 1349. godine saznajemo da su bile potvrđene sve povlastice dobijene od ranijih srpskih vladara samo sa ograničenjem, da se ne smeju preko Srbije prenositi oružje za susedne zemlje. Ova prava i zabrana bili su potvrđeni i ugovorom sklopljenim između cara Uroša i Dubrovnika 1457. godine. Krajem XIII i početkom XIV veka Dubrovčani su imali svoje konzule u većim trgovačkim centrima po Srbiji. Postojao je i „consul generalis“ koji je postavljen za celu zemlju. Najstariji srpski trgovački centar bio je grad Brskovo na Tari. U XIV i XV veku Brskovo gubi svoj značaj i pojavljuju se trgovački centri u Prizrenu, Rudniku, Skoplju, Novom Brdu, Tetovu, Prijepolju i u Prištini. Tek pod despotom Stevanom Lazarevićem, Beograd postaje važan trgovački centar.

Kotor je predstavljao glavnu pomorsku luku stare srpske države. Preko njega su Mlečići održavali trgovačke veze sa Srbijom. Kopneni putevi trgovaca su poznati. Jedan od njih išao je preko Risna, Krivošija, Grahova, Onogošta (Nikšića), dolinom reke Pive i Tare do Plevalja. Drugi je išao preko Lovćena, Cetinjskog polja, dolinom Morače i Tare do najstarijeg srpskog trga Brskova, i od njega, preko Peći za Prizren. Ovaj put je bio glavni, pošto je vodio u centar srpske države, Kosovo i Metohiju.

Do XIII veka u Dubrovniku su bili najviše cenjeni brdski konji, koji su služili za karavanski saobraćaj. Vlasi – stočari sa svojim brdskim konjima su igrali veliku ulogu u trgovini i prometu robe. Prosečno brojno stanje konja u karavanu iznosilo je oko 50 konja. Karavani, koji su donosili robu iz Srbije su bili mnogo veći. Karavan iz Deževca brojao je 150 konja, a iz Brodareva 200 grla. Najčešće je bilo praktikovano da se uz svakog konja ili uz svakog trećeg konja nalazi po jedan pratilac. Ako je postojala nesigurnost na putu, bilo je i više pratilaca. Tako je jedan karavan od 72 konja, koji su išli u pravcu Lima, pratilo 200 ljudi.

Krajem XIV i početkom XV veka saobraćaj je postao nesiguran, što je bila posledica dolaska Turaka na Balkan. Iznenadni napadi Turaka su predstavljali strah i trepet za trgovce i Vlahe.

Goveda su uglavnom služila u obradi zemlje i za vuču, ali su imala značajno mesto i u izvoznoj trgovini. U Prizrenskoj povelji govori se da su Vlasi bili dužni da daju Arhanđelskom manastiru godišnje po 3 goveđe kože. Kože otkupljivane u Srbiji, Dubrovčani su izvozili u italijanske državice, naročito u Mletke. Godine 1574. je bilo izveženo iz Dubrovnika u Mletke samo sa jednom teretnom lađom: 14.507 goveđih koža; 3.999 bivoljih i 100 bala vune. Osim ovoga u Srbiji su otkupljivali kože od vukova, kuna, lisica, risova i zečeva.

Ovca je hranila i odevala narod. Vuna se manje izvozila iz Srbije, ona je uglavnom ostala u zemlji za potrebe domaćeg stanovništva. Od vune se tkalo sukno zvano „klašnje“, od koga se u srednjem veku odevao ceo narod. Vuna je bila korišćena i za tkanje ćilimova. Ovčji sir je bio važan artikal za ishranu domaćeg stanovništva, isto tako i za izvoz. Iz Srbije je sir dosta izvožen u Dubrovnik. Trgovina Kotora sa sirom bila je vrlo živa kroz ceo srednji vek i ona je postojala sve do propasti Mletačke države (1797. god.).

Pored osušenog svinjskog mesa, prodavali su i polutke slanine. Suvo svinjsko meso su proizvodile sve klase stanovništva feudalne Srbije, pa čak i sam vladar. Prema Milutinovom ugovoru sklopljenom sa Dubrovnikom 1308. godine, niko nije smeo da nagoni dubrovačke trgovce da silom otkupljuju meso, ali kada se ono na nekom trgu trebalo otkupljivati, onda su oni bili dužni da prvo otkupe meso koje je bilo kraljeva svojina.

Pod Turcima, trgovina stokom je opala. Stanovništvo je moralo da plaća sultanu i veliki danak u novcu. Stoka se razboljevala zbog loših uslova držanja i zaraza. Jednostavno, narod se osiromašio. Da bi zadovoljili sultana, Srbija je tražila mogućnosti u razvoju rudarstva. Međusobne borbe feudalaca i ratovi sa Turcima, oslabili su ekonomsku moć stare srpske države, a sa ovim u vezi i stočarsku privredu. Mnogo je uticalo i to da su poslednji srpski vladari bili turski vazali, koji su morali pored davanja vojske da plaćaju i veliki danak u novcu. Tako je danak despota Đurđa Brankovića sultanu iznosio 500.000 dukata. Zbog ovoga se razvilo rudarstvo.

Najveći neprijatelj stočarstva kroz ceo srednji vek bile su zaraze i glad. Oba ova zla dolazila su zajedno i ona su uvek pratila sve ratove i bune. Isaije opisuje glad posle bitke na Marici (1371): „...takva glad bi po svim stranama, kakva ne bi od stvaranja sveta...osta zemlja pusta od sveta dobra: i ljudi i stoke i drugih plodova“.

Goveđa kuga je stalno vladala u azijskim predelima Turske Imperije. Može se smatrati da su Turci bili njeni glavni raznosivači kako za naše krajeve, isto tako i za južnu Evropu. Jedan od najstarijih pomena o goveđoj kugi u Srbiji potiče iz 1601. godine. U jednom kratkom zapisu samo se na kratko beleži: „V leto 1601 pogibelj govedama“. Ovaj zapis je nastao u periodu kada su narodi ovog kraja dizali ustanke protiv Turaka. Drugi pomen goveđe kuge datira iz vremena 1681. godine. A treći pomen o goveđoj kugi potiče iz 1738. godine iz perioda austro-turskog rata u kome sledeće piše: „...mnogi i mnogi ljudi ostadoše bez marve svoje koji su bili na voršpanu u vojski; na koli nose jarmove i kože volujske Sremci i Bačvani, i od Zemuna do Varadina, nije se moglo proći drumom od trupija, skotov i od smrada, takožde i Dunavom trupija ležeći pri bregu ne mogaše se Dunavu pristupiti i vode zavatiti od teška gada i smrada i to beše u mesecu sektembru i novembru“.

Stočarstvo je bilo glavno zanimanje seljaka, zato što se za stoku plaćao veoma mali porez. A takođe u slučaju opasnosti od Turaka ili drugih pljačkaša, moglo brzo i slobodno kretati sa jednog mesta na drugo. Od 1600-ih godina stanje stoke se povećalo. Hajduci su samo iz Titela, Subotice i Segedina oterali 12.000 grla stoke, 1627. godine. A 1670. godine na pašnjacima manastira Krušedol paslo je 400 ovaca, oko 1000 goveda i 140 bivola. Trgovina stokom je bio glavni izvor prihoda seljaka. Seljaci su raspolagali znatnom sumom novca, porez su plaćali u novcu, a često su i zlatom otkupljivali oteranu stoku i čeljad odvedenu u roblje. Varoški trgovci su kupovali robu od seljaka i izvozili stoku, sirovu kožu, med i druge poljoprivredne proizvode, a uvozili su fine tkanine, staklene predmete, šećer, kafu, biber, šafran, tamjan, duvan i druge začine.

Goveđa kuga je nanela najviše ekonomske šete stanovništvu. Od ostalih epizootija na tlu Vojvodine za vreme Turske vladavine treba spomenuti slinavku i šap i antraks koji su pratili sve vojne pohode srednjeg veka.

Na Teritoriji Vojvodine, prvi pisani pomen o goveđoj kugi potiče izbečkog dvora , kao što je naređenje, da svubolesnui uginulu stoku  registruju. Vlasti Bač-Bodroškežupanije (1750) suizdalekomandudaobolelu stoku od kuge moraju uništiti izakopati.

Marija Terezija (1740 - 1780)je donela važnu odluku za suzbijanje ove bolesti. Dala je saglasnost za lekare da se više bave ovom bolešću.Trgovina mesa i i životinja bila je dozvoljena samo ako su životinje imale stočni pasoš. Dala je dozvolu, da kao u Lionu (1762), osnuju veterinarsku školu u Beču (1777) koja je prethodno bila potkivačka škola (1763). Od tada, lekari  samo mogu da pregledaju stoku, ako pre polože ispite veterinarske škole.

Posle završetka austro-turskog rata (1788 - 1791) trgovina je bila obnovljena. To se nije odmah dogodilo, jer su šume bile pune razbojnika. Tek kada su od 1793. godine janičari bili definitivno uklonjeni iz Beogradskog pašaluka, trgovina stokom je oživela. Međutim često su se dešavali pljačkaški napadi od srane odmetnika Pazvan-Oglu-a i Mustafa-paše. Zbog ovakvih prilika austrijske vlasti, želeći da zaštite interese svojih podanika, ograničavale su trgovinu sa Turskom. Iz arhiva Zemunskog i Pančevačkog magistrata vidi se da je većina austrijskih trgovaca stokom bila poreklom iz Srbije.

Zbog dugotrajnog rata sa Francuskom, za ishranu vojske Austriji je bilo potrebno mnogo stoke, te zbog ovoga sa njene strane nisu činjene nikakve smetnje u pogledu obavljanja trgovine. Samo je trebala dozvola za uvoz i ništa više. Trgovina se obustavljala samo u slučaju neke zaraze. Austrijske vlasti su zabranile uvoz stoke 27. VII. 1802. godine, zato što je u Beogradu vladala stočna zaraza. U slučaju kada je stoka istovremeno prelazila granicu, kada se u Srbiji pojavila neka zarazna bolest, ona je izvesno vreme zadržavana pod kontrolom kontumackog lekara, bez čije se potvrde nije mogla dalje goniti.

Zemunski trgovci imali su sabrane obore, gde su tovili svinje. One su odatle gonjene peške do otkupnih pijaca (Šopron, Pešta, Segedin...). 25. marta 1795. godine Dimitar Šarković iz Bavaništa je dobio dozvolu da može uvesti u Austriju 2.000 komada svinja. Iste godine 13. oktobra dobio je dozvolu za kupovinu 2.000 svinja u Beogradskom pašaluku Marko Jovanović, trgovac stokom iz Osijeka. Tako u godinama 1796, 1798 i 1799 bio je veliki otkup svinja i goveda od strane mletačkih i dubrovačkih trgovaca. Godine 1800. Kupusar-agi je dozvoljeno da uveze u Austriju 4.000 koza, a pančevačkom esnafu da može uvesti iz Srbije 1.000 komada svinja. Zemunski trgovci Dragutin Milutinović, Miloš Urošević i Dimitrije Nikolić 1803. godine isporučili su 6.000 svinja, 3.000 ovaca, 2.000 koza i 360 komada goveda iz Srbije. Za ovu količinu stoke su dobili 122.000 forinti.

Godine 1812 Austrija je prekinula svaki uvoz stoke iz Srbije, zato što se u njoj pojavila „smrtonosna bolest kod goveda“.Zbog pojave ovčjih boginja, koja je vladala po celoj Srbiji, austrijske vlasti su zabranile svaki uvoz ovaca iz Beogradskog pašaluka.

Od 1819. godine trgovinom se mogao baviti samo onaj kome je to knez Miloš odobrio. U početku je on izdavao samo pasoše i „objavljenije“ – dozvolu za kupovinu stoke. Izdavao je odobrenje za trgovinu, na osnovu kojih su nahijski sudovi, po prethodnoj naplati takse, izdavali trgovcima stočne pasoše.

Svinje su u izvoznoj trgovini igrale najvažniju ulogu. Godišnje je izvezeno oko 250.000 komada svinja u Austriji. Knez Miloš je preduzeo mere da kod izvoza ne trpe štete trgovci iz Srbije. Zato je on sam određivao najniže otkupne cene svinja. Niže od 40 groša, nisu se smele prodavati mršave svinje.

Odluku o donošenju zvanje ekonom, doneo je Knez Miloš 5. juna 1837. godine. Prema njegovoj zamisli glavna dužnost ekonoma trebala bi da se sastoji o upravljanu naroda u vezi sa boljim načinom obrade zemlje i pravilnijim gajenjem stoke. Zahvaljujući njemu kvalitet konja a potom goveda i svinja se popravio.

Austro - Ugarska je vršila pritisak na Srbiju da preduzme veterinarsko-sanitarne mere (1850). Od 1850. godine Srbija je uvela veterinarsku struku, a od 1851.godine u srpskoj vojsci radi jedan veterinar. Prvi veterinarski sporazum između Monarhije i Kraljevine Srbije osnovana je 1882. Dogovorili su se da obaveštavaju jedni druge telegrafski, kada se stočna kuga pojavi u okviru svojih granica. Od  9.avgusta 1892. znatno se pooštrila konvencija. Kao rezultat toga sva goveda koja su  obolela u stadu, bila su vraćena natrag u Srbiju sa zdravom stokom .

Zakonom o uređenju veterinarstva iz 1888. godine, detaljno je opisan postupak izdavanja i baratanje sa stočnim pasošima. Stočni pasoši  imali su funkcije: dokaz o vlasništvu, dokaz o zdravlju stoke i fiskalnu ulogu – putem taksi prikupljana su sredstva za unapređenje veterinarske službe. U paragrafu 7 Zakona o uređenju veterinarstva iz 1888. godine sledeće piše: „Marvenska putnica jeste javna isprava i dokazuje vlasništvo, ona posvjedočuje zdravlje životinje i služi u prometu sa životinjama kao dokaz da je za dotični slučaj kontrola obavljena.“

Zahvanjujući stočnim bolestima, čovek se opredelio u selekciji životinja. Samo one životinje je smeo da vodi na vašare koje su bile u dobroj kondiciji. Od ovih životinja su nastala priplodna grla, koja su dala potomstva boljih osobina od roditelja.

Na žalost, istorijska dešavanja su prinudila da se ova selekcija prekine. Ali zahvaljujući uvođenju stočnih pasoša, bolesnu stoku nisu mogli da teraju na vašare. Veterinarstvo je ojačalo, toliko da su stočne bolesti bile pod nadzorom. Zahvaljujući udruženju veterinara nema više goveđe kuge u Srbiji, kao ni u Evropi. Veoma je redak taj primer udruženja, kao što je uradila veterinarska struka. Na osnovu toga već bi mogli da odavno shvatimo, da sami ne možemo da dođemo do izražaja, već samo ako se udružimo u neki zajednički cilj. Umesto toga da tražimo u čemu se razlikujemo, trebalo bi da tražimo osobine u čemu smo slični, jer razlike razmišljanja mogu dovesti do sukoba.

DODATAK SLIKA

Magistrat izdaje stočni pasoš za konja Mihalja Čapaija kupljenog od jednog Ciganina u mestu Kiskunhalas (1758)
Istorijska arhiva grada Novog Sada. Petrovaradin.

Naredba Namesničkog veća svim municipijama o redovnom slanju izvestaja o stanju obolele stoke na priloženom obrascu (1762)
Istorijska arhiva grada Novog Sada. Petrovaradin.

Naredba Namesničkog veća u pogledu izdavanja stočnih pasoša (1762)
Istorijska arhiva grada Novog Sada. Petrovaradin.

 Magistrat Segedina obaveštava isto zvanje u Novom Sadu da počinje ponovo održavanje vašara, pošto je opasnost od epidemije stočne kuge u Banatu prošla. (1763)
Istorijska arhiva grada Novog Sada. Petrovaradin.

Obaveštenje Magistrata Namesničkom o dostavi izveštaja o pojavi zarazne bolesti kod stoke u drugoj polovini 1771 i prvoj polovini 1772 godine.
Istorijska arhiva grada Novog Sada. Petrovaradin.

 

 

Stočni pasoš za kobilu graničara Dmitra Izdre iz Čuruga, prodate Vasi Plačkoviću iz Feldvara (Bačko Gradište). (1815)
Istorijska arhiva grada Novog Sada. Petrovaradin.

 

 

Stočni pasoš za konja kojeg je trgovac Maksim Vlaović prodao Andrašu Rockiju, mesaru iz Turije.. (1820)
Istorijska arhiva grada Novog Sada. Petrovaradin.

 

 

Stočni pasoš koji je izdat  Nikoli Munćanu iz Novog Sada za prodaju volova izdat od strane poručnika Vasilija Grujića. (1823)
Istorijska arhiva grada Novog Sada. Petrovaradin.

Stočni pasoš za konja vlasnika Boroš Antala, kojeg je prodao na vašaru u Somboru. (1835)
Istorijska arhiva grada Novog Sada. Petrovaradin.

Raspis Ministarstva poljoprivrede, zanatstva i trgovine kojom upozorava, da u Srbiji jedan stočni list važi za čitav čopor stoke, tako da novi vlasnici često nisu u stanju da dokažu vlasništvo. (1883)
Istorijska arhiva grada Novog Sada. Petrovaradin.

 

 

Stočni pasoš vlasnika Gergelja Knezija iz Miletića, čime se potvrđuje da je vlasnik crnog pastuva starog od 1,5 godinu dana. (1851)

Izvor: dr Šiling Leda

 

 

LITERATURA I IZVOR

1. 1.Tимотеј Човић: Сточарство Фрушке горе. Матица српска, 2005.
2. 2.Драгољуб Дивљановић: Друштво ветеринара Србије од оснивања до данашњих дана (1890-1975). Београд, 1976.
3. 3.Ivan Kovač: „ti si zauvek odgovoran za ono što si pripitimio“. Sombor, 2008.
4. 4.Kovács Iván, doc. Mirko Šinković: A keleti marhavész állatorvoslás-történeti jelentősége. VMTDK, Szabadka, 2009.
5. 5.Српска академија наука. Посебна издања. Књига CCXCIV, одељење медицинских наука. Књига 11. Уредник Академик Коста Тодоровић. Секретар одељења медицинских наука. Реља Катић: ИСТОРИЈА ВЕТЕРИНАРСТВА СРБИЈЕ (период од XII до друге половине XIX века). Београд, 1957.
6. 6.Prof. dr Lazić, Veselin glavni i odgovorni urednik: Vašar je bio. Dućani, pijace i vašari u Vojvodini. Novi Sad-Ruma, 2003.
7. 7.Jašo Romano: Organizacija i razvoj veterinarske službe u srpskoj vojsci (1800-1918), Societas Jugoslavica historiae medicinae pharmaciae veterinae. Beograd, 1964.
8. 8.Varga János, Tuboly Sándor, Mészáros János: A háziállatok fertőző betegségei. Az állatorvosi járványtan II. Budapest, 1999.
9. 9.Veterinarski glasnik. 2/1979. Beograd. M.Vrabac: Od stočne putnice do svjedodžbe o zdravstvenom stanju životinja.
10. 10.Istorijska arhiva grada Novog Sada. Petrovaradin. Tvrđava 7. i

-Magistrat Slobodnog Kraljevskog grada Novog Sada (1774 - 1918).

 

THE HISTORICAL SIGNIFICANCE OF THE CATTLE LICENCE IN SERBIA

Ivan Kovač

University of Novi Sad, Faculty of Agriculture, Department of Veterinary Medicine.

Mentor: prof. doc. Mirko Šinković

University of Novi Sad, Faculty of Agriculture, Department of Veterinary Medicine.

In the Balkan of the Middle Ages trade was in the hands of the Italian city-states. Trade with Serbia was arranged by the eastern Italian states. The main seaport of Medieval Serbia was Kotor.

'Brdski' ie. highland horses used for the transport of goods, were much sought after in the 13th century. Vlah stockbreeders performed the job of transporting with their horses. Lambs provided clothes and food for the people. The quantity of wool intended for foreign trade was much smaller than that intended for domestic trade. Ewe's cheese was important both as food for the people, and as a foodstuff for foreign trade.

Nearly every layer of the population of Feudal Serbia, including the ruler himself: Milutin (1282-1321), reared swine. The greatest threats for stockbreeders were infectious diseases and famine. These two disasters nearly always walked hand in hand with riots and wars. Cattle-plague was present in Asia almost continuously.

Maria Theresa (1740-1780) made an important decision to stop the spreading of this disease. She granted physicians permission to investigate this ailment. She permitted meat and animal trade only if the animals had been examined previously and had a certified cattle licence.

The Austrian and Hungarian authorities exerted pressure on Serbia to take veterinary-police measures (1850). In order to live up to the expectations, Serbia accepts the veterinary profession in 1850.

The Veterinary law of 1888 (Zakonom o uređenju veterinarstva) deals with the issuing and employment of the cattle passport in great detail. The cattle passport was used to prove ownership, it served as a health certificate.

We owe the emergence of the veterinary profession to epizooties, they forced man to pay more attention to the selection of animals. Only the healthy and physically fit animals were allowed to be taken to market, the best of these animals became pedigree stock, whose offspring often surpassed their parents.

Unfortuantely, history crushed this conscious selection numerous times at the expense of animal breeding. Still thanks to the issuing of cattle passports, sick animals were not driven to other regions. Thanks to the collaboration of veterinarians, today the eastern cattle-plague cannot be found in Serbia or Europe. An opportunity for teamwork of this magnitude is rarely seen in history. The lesson to be learned from this example is that we cannot achieve our goals on our own. We tend to see how we are different, instead of seeing how we are alike, ant this attitude may lead to conflicts.

Key words: cattle market, epidemic/epizooty, cattle licence

 Autor: Ivan Kovač

Univerzitet u Novom Sadu, Poljoprivredni Fakultet, Veterinarska medicina.

 

Mentor: Prof. doc. Mirko Šinković

Univerzitet u Novom Sadu, Poljoprivredni Fakultet, Veterinarska medicina.