(Crni prišt, Prostrel, Bedrenica)

 

             Opširnije o antraksu možete pročitati OVDE.

 

Antraks je akutna, nekontagiozna septikemijska bolest mnogih vrsta životinja ,a kod ljudi se najčešće javlja kao profesionalno oboljenje stočara, mesara, veterinara, kožara i uopšte ljudi koji dolaze u dodir sa životinjskim prerađevinama.

 

 

Photo: http://coloradodisasterhelp.colostate.edu/prefair/disease/dz/Anthrax.html

Od ove bolesti najčešće oboljevaju preživari, najpre ovce i koze, zatim goveda i konji, dok su svinje i psi manje prijemljivi na bolest. Oboljenje se karakteriše veoma brzim tokom bolesti, brojnim krvarenjima u organizmu, pojavom hemoragičnih edema , karbunkula i obilnom seroznom eksudacijom u seroznim šupljinama.

 

Uzročnik antraksa je Bacillus anthracis, gram pozitivna štapićasta bakterija koja se u organizmu nalazi u vegetativnom obliku, a u nepovoljnim uslovima izvan organizma  nalazi se u obliku spore koja predstavlja veoma otporan oblik uzročnika. Zbog svojih karakteristika , uzročnik predstavlja potencijalnu opasnost za bioterorizam.

 

Epizootiologija

Bolest se javlja širom sveta. Primarni izvori infekcije su izlučevine bolesnih životinja, leševi životinja i ostatci leša koji se rasipaju po okolini, tlo kontaminirano uzročnicima (antraksni distrikti), sirovine životinjskog porekla, hrana i voda kontaminirane sporama i dr. Uzročniku organizam životinje najčešće dospeva preko hrane, a ređe preko pluća i    oštećene kože. Infekcija kroz kožu u goveda je retka, a nešto je češća u ovaca zbog ozleda koje nastaju pri striži i li kastraciji.

 

Klinička slika

 

Klinička slika bolesti se razlikuje kod različitih vrsta domaćih životinja pa čak i izmedju jedinki i stih vrsta. Klinička slika zavisi od količine mikroorganizama, virulencije mikroorganizama, imuniteta životinje i od ulaznih vrata infekcije. Inkubacija bolesti je oko 1-7 dana , najduže 14 dana. Tok bolesti može biti perakutan, akutan, subakutan i hroničan . Kod preživara se pretežno javlja perakutni i akutni tok, dok se kod svinja, konja i pasa javlja lokalizovani oblik, pa govorimo o plućnom ili crevnom obliku nešto dužeg toka. U perakutnom toku bolesti dolazi do moždane apopleksije i brzog uginuća, a javlja se kod ovaca i goveda. Može se zapaziti teturanje životinje i krvarenje i z prirodnih otvora i krv u urinu. Akutni tok bolesti  karakteriše se povišenom telesnom temperaturom (do 42°C), ubrzanim i dubokim disanjem, znatno ubrzanim pulsom, punokrvnim i jako zacrvenjenim  sluznicama, ponekad prolivom, pobačajima, edematoznim oticanjem perineuma i ždrela. Životinja je uzrujana, riče, bleji, ima grčeve, škripi zubima, tetura se, apatična je, podrhtava i uvećani su joj limfni čvorovi. Akutni tok-traje oko 2-24 časa (2-5 dana). Ovce i koze znatno su prijemljivije od goveda na infekciju, te kod njih nema lokalizovanog oblika bolesti. Tok bolesti jednak je onome u goveda osim što je brži. Subakutni tok traje 24-48 časa (5-7 dana), javlja se groznica, drhtavica, kolike u digestivnom traktu, kongestija jetre i pluća, otežano disanje i edem ispod vrata. Subakutni tok kod ovaca i koza je najređi i protiče u vidu poremećaja digestivnog trakta, tenezmi i retko se jave karbunkuli.

Kod goveda mogu da se jave edemi i karbunkuli na koži, sluzokožama, limfnim čvorovima i organima. Mogu trajati  3-7 dana i to je izlečiva forma. Karbunkuli: javljaju se u ustima, na jeziku, larinksu, farinksu, rektumu i td. Životinja ugine za 12-24 časa. Ako se jave na jeziku ,otečen jezik viri iz usta i curi krvava pena iz usta, na jeziku se javljaju kvrge, čirevi sa prljavim dnom okruženi prištevima, ispunjeni krvlju i veličine su lešnika. Javlja se otok glave, vrata grudi, otežano je disanje, životinja krklja i dolazi do ugušenja.

Kod  konja se bolest karakteriše pojavom kolike, ponekad praćene prolivom, pojavom edema u ventralnim delovima abdomena, toraksa, na ždrijelu (posledica je dispneja), nogama, perianalnoj regiji i spoljašnjim polnim organima. Konji su uznemireni, valjaju se, udaraju nogama, ržu, grizu jasle. Javlja se hiperpireksija, groznica, mišićni tremor, otok i suženje kapaka. Bolest je obično akutnog toka i traje 48 do 96 sati, mada moze da i ma i subakutan tok.

Svinje su relativno otporne na i nfekciju, a najčešće se inficiraju uzimanjem kontaminirane hrane. I kod svinja se bolest karakteriše lokalnim promenama, najčešće u ždrijelu nastankom edema faringealne regije i vrata  zbog kojeg je otežano disanje (diše sa otvorenim ustima), svinja ne jede. Ponekad se javlja i proliv (hronična forma ). Mogu da prebole antraks. Akutni tok protiče u vidu septikemije ili lokalizovane forme sa otocima i karbunkulima. Kod plućne forme se javlja pneumonija sa pleuritisom i smrtnim ishodom.

Psi su kao i svinje relativno otporni na infekciju, naročito alimentarnu infekciju. Tok bolesti može biti raznolik, pa tako psi mogu sasvim iznenada uginuti ili se pojave znakovi lokalne bolesti. Lokalni oblik bolesti karakteriše se edemom glave i vrata (faringelani oblik), karbunkulima i furunkulima na koži i sluzokoži usta i na nogama ili pak crevnim oblikom sa pojavom akutnog gastroenteritisa.

 

Patomorfološki nalaz

 

Leš uginule životinje je bez mrtvačke ukočenosti, krv je poput katrana tamne boje i ne gruša . U potkožju  se nalaze  hemoragični edemi, na lešu i organima se zapažaju brojna  krvarenja, velika  količina eksudata u telesnim šupljinama i  jako velika slezina.  Srčani mišić izgleda kao da je kuvan, a srce je ispunjeno krvlju katranaste boje koja nije zgrušana. Jetra, bubrezi i pluća su uvećani , a na površini se nalaze krvarenja. Kod svinja su promene na sluzokoži ždrela i grkljana u vidu hiperemije i edema. Sluzokoža ždrela i grkljana može biti posuta prištićima bele boje koji izgledaju kao pšenična zrna. Sluzokoža rektuma je crvena sa karbunkulima.

 

Dijagnoza

 

Postavlja se na osnovu epizootiološke anamneze,  kliničke slike i laboratorijskog nalaza. Za laboratorijska ispitivanja organi se ne uzimaju jer  se otvaranjem leša spore antraksa mogu  rasuti po okolini. Uzročnik se dokazuje pregledom obojenog krvnog razmaza, zasejavanjem na kulturu, na osnovu biohemijskih osobina, kožnim alergološkim probama i serološkim metodama (askoli precipitacija, DIF, ELISA, Western Blot (WB), AGID, hemaglutinacijski test i dr.)

 

Lečenje

 

U terapiji se koriste antibiotici, hiperimuni serum i sprovodi se simptomatska terapija. Od antibiotika koristi se penicilin u kombinaciji sa streptomicinom, zatim tetraciklini i dr. Kod ljudi se terapija sprovodi benzilpenicilinom (lek i zbora), zatim doksiciklin, ciprofloksacin, eritromicin i dr.

 

Profilaksa

 

Nespecifična profilaksa podrazumeva suzbijanje odnosno sprečavanje širenja antraksa neškodljivim uklanjanjem leševa, izbegavanjem nabavke hrane koja potiče iz antraksnih distrikata kao i izbegavanjem napasivanja životinja u tim područjima. Specifična profilaksa ili i munoprofilaksa podrazumeva primenu vakcine protiv antraksa.

 

 

Piše: dr  vet. med. Miroslav Radić

 

Literatura:

 

Trumić P., Zaraze domaćih životinja, II specijalni deo, Beograd 1962.

Đukić B., Aleksić.V.Z.,(2001): Sudska veterinarska medicina-bolesti i mane životinja,Beograd,2001.

 

Izvori sa interneta:

 

http://hr.wikipedia.org/wiki/Antraks_(bolest)

http://www.stetoskop.info/Antraks-Crni-prist-718-c36-sickness.htm

http://www.medicina.hr/clanci/Antraks,%20Bedrenica.htm

http://coloradodisasterhelp.colostate.edu/prefair/disease/dz/Anthrax.html

http://202.195.144.50/ASM/235-Introduce.htm