Ešerihija koli je gram-negativna bakterija, štapićastog oblika, koja naseljava creva čoveka i životinja. Predstavlja deo crevne flore i neophodna je za proces varenja i sinteze nekih supstaci (npr. vitamin K). Ešerihija koli je i indikator zagađenosti voda fekalijama, jer se velike količine (trilioni) izbacuju dnevno fecesom samo jednog čoveka. Jedan je od najčešćih uzročnika bakterijskih infekcija čoveka. Može izazvati infekcije gastrointestinalnog, urogenitalnog trakta, sepsu, meningitis (kod novorođenčeta), zapaljenje pluća itd.
Naziv
Naziv rodu Ešerihija dat je u čast Teodora Ešeriha, pedijatra i bakteriologa, koji je prvi otkrio i opisao ovu bakteriju 1919. godine. Inače, to je jedna od najbolje proučenih bakterija. Ešerihija koli pripada grupi enterobakterija.
Osobine
Ešerihija koli je gram negativna (metoda identifikacija bakterija bojenjem po Gramu) bakterija, štapićastog oblika. Poseduje treplje, pomoću kojih se kreće. Pripada fakultativno anaerobnim bakterijama, tako da energiju može dobijati i u prisustvu kiseonika, ali i u uslovima bez prisustva kiseonika. Razgrađuje laktozu. Na osnovu antigena O, K, H (npr. H je antigen treplji), podeljena je na više serovara (tipova). Prirodno stanište ove bakterije je crevni sistem čoveka i životinja. Merenjem broja ovih bakteriji u vodi, može se utvrditi njen nivo zagađenosti fecesom. Voda za piće ne sme da u 100 mL vode poseduje ove bakterije. Vode u kojima je dozvoljeno kupanje na smeju da sadrže više od 100-2000 (kako se uzme) ovih bakterija u 100 mL vode.
Patogenitet ešerihije koli
Iako pripada normalnoj crevnoj flori, veliki broj bakterijskih infekcija čoveka upravo je izazvano ovom bakterijom, često kod osoba sa oslabljenim odbrambenim sistemom-fakultativni patogenitet. Infekcije ovom bakterijom mogu biti intestinalne (crevne) ili ekstraintestinalne: infekcije urogenitalnog trakta, sepsa, zapaljenje pluća itd.
Infekcije creva su najčešće izazvane jednim od sledećih pet tipova (serovara) ešerihije koli:
enteropatogena ešerihija koli (EPEK) engl. EPEC
Izaziva dijareju novorođenčadi pretežno u zemljama u razvoju. Može da se uz pomoć adhezivnog faktora EAF (EPEK adhezivni faktor) zakači za epitelne ćelije creva i tu sekretuje toksične supstance u ćelije creva (enterocite).
enterotoksična ešerihija koli engl. ETEC
Njen patogenitet počiva na enterostoksinima koje oslobađa. Jedan tosin je osetljiv na temperaturu, pod čijim uticajem se inaktiviše, dok je drugi stabilan. Ovi toksini stimulišu aktivnost adenil ciklaze, odnosno guanil ciklaze, čime se stvara cAMP i cGMP usled čega se stimuliše sekrecija i blokira reapsorpcija nekih jona u lumenu creva, što dovodi do dijareje. Čest je uzročnik dijareja na putovanjima.
enteroinvazivna ešrrihija koli engl. EIEC
Ovaj tip ešerihije koli može da prodre kroz sluzokožu creva i da na taj način izazove njeno zapaljenje uz pojavu krvarenja i defekata sluzokože creva, što dovodi do jednog oblika dizenterije.
enterohemoragična ešerihija koli engl. EHEC
Izaziva hemoragični kolitis (zapaljenje creva) i hemolitiči uremijski sindrom (HUS). Ove bolesti su izazvane adhezijom bakterija za enterocite i lučenjem posebnih toksina, vero toksina.
enteroagregativna ešerihija koli engl. EAggEC
Može da izazove kod novorođenčadi dijareju.
Ekstraintestinalne manifestacije:
Infekcije mokraćnih puteva: uretre (uretritis), mokraćne bešike (cistitis), bubrežne karlice i bubrega (pijelonefritis).
Ovakve infekcije obično nastaju usled širenja ešerihije koli ushodnim putem, od otvora uretre, do ostalig struktura. Opstruktivne anomalije mokraćnih puteva olakšavaju prodor ove bakterije. Posebna grupa ešerihije koli tzv. uropatogena ešerhija koli (engl. UPEC) može izazvati infekcije mokraćnih puteva i bez pomenutih anomalija.
Sepsta, infekcije žučnih puteva, apendicitis (zapaljenje slepog creva), meningitis itd.
Prenošenje ovih bakterija dešava se putem namirnica, vode, prljavih ruku itd.
Uloga ešerihije koli u genetičkom inženjeringu
Zahvaljujući genetičkom inženjeringu ešerihija koli se koristi za masovnu proizvodnju supstanci poput insulina, aminokiselina, proteina itd.
