Uvod

Na području bivše Jugoslavije je pre II svetskog rata bilo skoro 3 miliona koza, a bila je pretežno zastupljena domaća balkanska koza u ekstenzivnom gajenju. Posle rata, 1948. godine, bilo je 1.300.000 koza i tada je donet Zakon o zabrani držanja koza, kao vrlo štetnih za šumska područja. Međutim, ipak se pored bele koze, čije je gajenje Zakon pod određenim uslovima dozvoljavao, održao do danas izvestan broj domaćih koza koji pokazuje tendenciju stalnog porasta na sve većem području.

Takođe, poslednjih godina sve se više pokazuje interesovanje za kozarstvo na pojedinim područjima. Na ovim područjima javljaju se domaćinstva koja planiraju da osnuju specijalizovane kozarske farme kod individualnih odgajivača. Kozarstvo bi trebalo da posluži kao stimulans zadržavanja stanovništva u brdsko–planinskom području. Na ovome je još uvijek malo učinjeno. Polazeći od toga, kao i od činjenice da koze u ovim krajevima nisu bile uključene u red priznatih domačih životinja, a da kozarstvo ipak postoji, mora se ovom pitanju posvetiti mnogo veća pažnja.

Koze se gaje naročito u brdsko–planinskim krajevima Srbije. Brojno su različito zastupljene. Koze uglavnom gaje siromašna domaći-nstva pasivnih krajeva ili ona koja nemaju hrane za krupnu stoku, pa koriste skromne zahteve koza da bi došli do vrednih namirnica za svoje potrebe. Gazdinstva koja gaje veći broj koza proizvode višak mleka ili sira i jaradi za prodaju.

Na području Srbije u najvećem broju gaje melezi koji su dobijeni neplanskim ukrštanjem domaće balkanske koze sa mlečnim rasama koza i to pretežno sa alpskom i sanskom. Ove koze su teške između 40–50 kg. Mlečnost ovih meleza nešto je bolja (oko 20%) od mlečnosti domaće balkanske koze, a ukoliko se bolje hrani, ta se razlika povećava.

Pored ovih meleza, na području Srbije ima u manjem broju čiste balkanske rase koza, a sve manje čiste rase sanske koze.

Proizvodnja koza kod nas nije dovoljno ispitana. Smer proizvodnje gajenja je mleko–meso.

Proizvodnja jarećeg mesa je značajna. U posljednje vreme meso je često prioritetan proizvod koza i u uslovima slobodnog gajenja koza. Poseban značaj ima jareće meso. Značajno je napomenuti da se mnogo troši i jareća koža i kostret.

U toku dosadašnjeg gajenja koza u našim krajevima nije primenjivan nikakav selekcijski rad. Koze su uglavnom stalno bile prepuštene nahođenju odgajivača, a ređe selekciji. Otuda je proizvodnja mleka vrlo različita, zavisno od nivoa pružene ishrane i nege, pa je zato teško odrediti potencijalni proizvodni kapacitet naših koza.

Mora se naglasiti da je zainteresovanost odgajivača za gajenjem koza u stalnom porastu. Znatno je izraženo interesovanje pojedinih opština za bolji rasni sastav i savremeniji tip gajenja.

Osnovna namena ovog projekta je unapređenje kozarske proizvodnje na individualnim poljoprivrednim gazdinstvima za robnu proizvodnju.

 

Literatura:

Gutić Milenko, Snežana Bošković-Bogosavljević, Vladimir Kurćubić, Milun Petrović · Leka Mandić, Vladimir Dosković - KOZARSTVO TEHNIKA I TEHNOLOGIJA ODGAJIVANJA; Čačak 2006.